هنر نیوز - همیاری بزرگ برای حفظ نورمهال

در نشست فعالان فرهنگی، هنری، رسانه‌ای و مدنی تاکید شد:

«عمارت قاجاری نورمهال زیر سایه برج‌های دوقلو»! این عنوان خبری بود که چندی پیش در فضای مجازی منتشر شد و حساسیت دوستداران میراث فرهنگی، هنرمندان همدانی و شهروندان بسیاری را برانگیخت، طوری که با انتشار نامه‌ای سرگشاده اعتراض خود را مبنی بر ساخت‌وساز برج‌های دوقلوی همدان، در عرصه این بنای تاریخی متعلق به دوران قاجار که ثبت ملی نیز شده اعلام کردند. عمارت تاریخی نورمهال با ۳۰۰ مترمربع مساحت در دو طبقه معماری‌ای شبیه عمارت بدیع‌الحکما دارد و در بوستان پرواز اعتمادیه همدان واقع شده است

سمانه اسکندری - خبرنگار /   «عمارت قاجاری نورمهال زیر سایه برج‌های دوقلو»! این عنوان خبری بود که چندی پیش در فضای مجازی منتشر شد و حساسیت دوستداران میراث فرهنگی، هنرمندان همدانی و شهروندان بسیاری را برانگیخت، طوری که با انتشار نامه‌ای سرگشاده اعتراض خود را مبنی بر ساخت‌وساز برج‌های دوقلوی همدان، در عرصه این بنای تاریخی متعلق به دوران قاجار که ثبت ملی نیز شده اعلام کردند. عمارت تاریخی نورمهال با ۳۰۰ مترمربع مساحت در دو طبقه معماری‌ای شبیه عمارت بدیع‌الحکما دارد و در بوستان پرواز اعتمادیه همدان واقع شده است.
از جمله هنرمندانی که به این اقدام مخرب، واکنش نشان دادند پرویز پرستویی و امیرشهاب رضویان؛ دو سینماگر همدانی بودند که طی نامه مذکور از مسئولان شهر همدان درخواست کردند که ساخت برج‌های دوقلو را برای حفاظت از بنای تاریخی نورمهال متوقف کرده و از تعدی به عرصه و حریم این بنای تاریخی جلوگیری کند.
اما آنچه این اتفاق را تأسف‌آورتر می‌کند انتشار خبر تخریب این بنا در روزهایی است که همدان میزبان رویداد بزرگ گردشگری «همدان2018 پایتخت گردشگری کشورهای آسیایی» است و این پارادوکس در عملکرد مسئولان همدان، موضوع تخریب نورمهال را به طنزی تلخ، بدل می‌کند! مسئولانی که همدان را با عنوان «پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین» به گردشگران داخلی و خارجی معرفی می‌کنند و از دیگر سو دست‌هایشان را برای تخریب بناهای تاریخی همدان که نماد هویت فرهنگی آن هستند، بلند کرده و یا در مقابل این تخریب‌ها سکوت می‌کنند!
فعالان فرهنگی، هنرمندان و شهروندان همدان اما اعلام کردند که راه‌حل این مشکل، دادن زمین معوض و بیرون رفتن برج‌های دوقلو از عرصه و حریم این بنای تاریخی است. آنها همچنین پیشنهاد کردند که عرصه و حریم بنای تاریخی نورمهال تبدیل به محوطه فضای سبز شود تا ضمن حفظ این عمارت، شهروندان همدانی نیز از این فضای فرهنگی بیشتر استفاده کنند.
در این میان برخی اعضای شورای شهر همدان، مخالفت خود را مبنی بر ساخت و ساز در عرصه این بنا اعلام کرده و از مردم و دغدغه‌مندان هویت فرهنگی و تاریخی همدان، حمایت کردند. هفته گذشته کامران گردان؛ رییس شورای شهر همدان پس از شنیدن این خبر با اعلام مخالفت، تأکید کرد: «با ساخت و ساز در زمین مجاور بنای نورمهال، قطعا این عمارت تحت شعاع قرار گرفته و بنا آسیب می‌بیند» مجموع این تلاش‌ها باعث شد که فعلا ساخت و ساز در عرصه و حریم این بنا متوقف شود. به هرحال آنچه مسلم است؛ آثار تاریخی سند هویتی ماست و درست است که مالکیت زمینی که این روزها صحبتش است با کمیته امداد است اما مالکان اصلی عمارت تاریخی نور مهال، همه مردم ایران هستند و ساخت‌وساز در محوطه آن تجاوز به حقوق آنها محسوب می‌شود.
به دلیل حمایتی که ریاست شورای شهر همدان؛ کامران گردان، رییس کمیسیون فرهنگی شورا، رضوان سلماسی و سایر اعضای شورای شهر همدان در این اتفاق از مردم دغدغه‌مند همدان و اهالی فرهنگ و هنر آن انجام دادند، تعدادی از این افراد بر آن شدند تا با همراهی اهالی رسانه، نشست مشترکی با اعضای شورای شهر همدان برگزار کرده و ضمن تقدیر و تشکر از حمایت آنان، بر خواست خود مبنی بر حفظ عمارت تاریخی نورمهال و بناهای مشابه در معرض تخریب، مصرانه تأکید کنند. بر این اساس صبح روز یکشنبه 15مهرماه این نشست مشترک در محل شورای شهر همدان برگزار شد. در این نشست علاوه بر اهالی رسانه، چهره‌هایی همچون اشرف منطقی؛ یکی از شهروندان برگزیده همدان و فعال محیط زیست، رضاجمشیدیان؛ آهنگساز و مدرس موسیقی کودکان، علی‌اصغر طاهری؛ خواننده و رییس خانه موسیقی همدان، حسن گوهرپور؛ شاعر و روزنامه‌نگار، مریم رازانی؛ نویسنده و بازیگر و حسین زندی فعال حوزه میراث فرهنگی و روزنامه نگار تئاتر دیده می‌شد.

رئیس شورا: لازم است که ما تعامل بیشتری با مردم داشته باشیم

در ابتدای این نشست، کامران گردان با بیان اینکه شورای شهر به دنبال استفاده از نظرات سمن‌ها است گفت: در سال‌های قبل، مدیریت شهری کارهای عمرانی را انجام می‌داد اما در حال حاضر با توجه به وضعیت فعلی شهرها و مطالبات مردمی، کار شهرداری‌ها نیز تغییر کرده و اجتماعی فرهنگی شده است.

رییس شورای شهر همدان ادامه داد: در این راستا لازم است که ما تعامل بیشتری با مردم داشته باشیم و بتوانیم از نقطه نظرات آنها استفاده کنیم. البته قصد اعضای شورای پنجم این است که در تمامی پروژه‌های عمرانی، بحث‌های فرهنگی، اجتماعی و زیست‌محیطی را مدنظر قرار دهند. گردان در پایان اظهار امیدواری کرد که این نشست‌ها با اهالی فرهنگ و هنر و اهالی رسانه بتواند بهبود عملکرد شورا و شهرداری ‌را در پی داشته و باعث شود که بتوانند در اقدامات بعدی به نفع مردم و مدیریت شهری عمل کنند.

تشکر از اعضای شورای شهر همدان برای وارد شده به موضوع
در ادامه این نشست، حسین زندی؛ فعال فرهنگی و سردبیر هفته‌نامه‌های الوند و همدان‌نامه گفت: پس از حضور رییس شورای شهر در محوطه نورمهال، برخی امضا کنندگان نامه‌ای که برای جلوگیری از تخریب این عمارت نوشته و توسط بیش از 400 نفر امضا شد، پیشنهاد تشکر از اعضای شورای شهر همدان را برای تداوم پیگیری این جریان مطرح کردند.
زندی در ادامه گفت: به این منظور من از طرف دوستان، نامه‌ای را نوشته و به روابط عمومی شورای شهر همدان دادم.
این فعال مدنی با بیان علت برگزاری این نشست گفت: یکی از رسالت‌های فعالان فرهنگی، غیر دولتی بودن و مطالبه‌گری آنهاست و جلوگیری از تخریب نورمهال نیز در همین چهارچوب است. بحث مطالبه‌گری در کشور ما، گوش شنوایی ندارند و اهالی فرهنگ و محیط زیست و اهالی رسانه چه در همدان و چه درسایر نقاط کشور به این منظور بسیار تلاش می کنند اما از طرف مسئولان و مدیران پاسخ مناسبی داده نمی‌شود؛ در نتیجه مطالبه تبدیل به انتقاد می‌شود و تصور می‌شود که فعالان مدنی در مقابل مسئولان هستند در حالی که هر جا مسئولی گوش شنوا داشته است، ما از او تشکر کرده‌ایم.
زندی با اشاره به اینکه همراهی برخی مسئولان، سرمایه بزرگی است، افزود: در باره نورمهال نیز رضوان سلماسی عضو شورای شهر در این عمارت سخنرانی کرد و اکبر کاووسی امید برای پیگیری این مطالبه، نامه نوشت و حضور ریاست شورای همدان نیز مسیر این مطالبه‌گری را متحول کرد. شهردار همدان، ابرار خرم شهردار منطقه دو و علی مالمیر مدیر کل میراث فرهنگی نیز برخوردهای مثبتی داشته‌اند و همراهی کرده‌اند.
این روزنامه نگار همدانی با اشاره به جلوگیری از ساخت برج ایرانیان در سال‌های گذشته، گفت: در شورای پیشین نیز ابراهیم مولوی یک تنه جلوی ساخت این برج را گرفت و با مردم همراه شد.
زندی اضافه کرد: خواست فعالان مدنی این است که در ابتدا منافع مردم و آیندگان در نظر گرفته شود زیرا این عمارت متعلق به آیندگان نیز هست و بحث بعدی منافع مالک است که باید تأمین شود. فعالان مدنی به عنوان وجدان‌های بیدار جامعه، راضی به آسیب وارد شدن به مالک نیستند بلکه می‌خواهند منافع مالک در نظر گرفته شده و زمین جایگزینی به او داده شود. ضمن اینکه اگر ساخت این برج‌ها در عمارت نورمهال انجام شده و در نتیجه این عمارت تخریب شود، اعتماد عموم مردم به دستگاه‌های اجرایی از جمله شهرداری و شورای شهر، استانداری و اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از بین خواهد رفت.
زندی درادامه گفت: نکته آخر در رابطه با کمیته امداد است که به نظر می رسد نهاد خوشنامی بوده که برای بسیاری از مردم بی‌بضاعت سرپناه ساخته و نیکنامی زیادی داشته است اما اگر این برج‌ها را در محوطه تاریخی نورمهال بسازد و به واسطه آن به چنین اثر تاریخی لطمه وارد کند، مردم همدان اعتماد 40 ساله خود به این نهاد را به خاطر این عملکرد منفی از دست خواهند داد.
زندی با اشاره به بحث قانونی بودن این ساخت و ساز گفت: موارد زیادی داشته‌ایم که شهرداری در ظاهر کاری قانونی انجام داده اما همین کار قانونی تبدیل به دملی چرکین شده است.مانند برج های بدون پارکینگی که در سطح شهر ساخته شدند و امروز باری به مشکلات شهر افزوده اند.
   زندی با بیان اینکه تشکل‌ها در همدان به دو دسته حاکمیتی و مستقل تقسیم می‌شوند، می‌گوید: 400نفری که برای حفظ میراث فرهنگی و محیط زیست همدان فعالیت می‌کنند، جزو تشکل‌های مستقل هستند و تا به نتیجه رسیدن مطالبات تلاش خواهند کرد.

   تاریخ بر بزرگی و خرد شما قضاوت درست خواهد کرد

حسن گوهرپور؛ شاعر، روزنامه‌نگار و فعال فرهنگی همدانی که از تهران به این نشست آمده بود در ابتدای سخنان خود، با بیان اینکه مردم در جایگاه بالاتر هستند، بیتی از اشعار مولانا را خواند و گفت: «نردبان این جهان، ما و منی‌ست/ عاقبت این نردبان، افتادنی‌ست/ لاجرم هرکس که بالاتر نشست/ استخوانش سخت‌تر خواهد شکست».
حسن گوهرپور با انتقال تشکر شفاهی برخی از هنرمندان ساکن تهران از جمله آقایان قباد شیوا، امیر شهاب رضویان، قاسم زارع، کمال شهبازبگیان و علیرضا بهرامی؛ به اعضای شورای شهر همدان، گفت: آنچه در تمدن ایران از آن صحبت می‌شود، دو مصداق بارز دارد: مصداق اول در حوزه هنرهای تجسمی است و مصداق دوم در حوزه ادبیات. در مصداق هنرهای تجسمی از دیوارنگاره‎ها گرفته تا سفالینه‌های تپه هگمتانه تا نقاشی و در نهایت ساخت بنا یا همان معماری را می‌بینیم اما هر آنچه از بناهای تاریخی و غیر آن در ذهن شما می‌گذرد و در حوزه هنرهای تجسمی است ممکن است در روزگاری که آفریده شده، تا سال‌ها مورد توجه قرار نگرفته باشد اما هرگز تخریب نشده مگر به عداوت و دشمنی!
گوهرپور ادامه داد: پادشاهان و مدیران بزرگ، آنهایی بودند که به مظاهر تمدنی خود توجه کرده و ارزش گذاشتند. یکی از مباحثی که همواره درباره داعش مطرح می‌شود، غیر از قرائت نادرست از اسلام، از بین بردن مظاهر تاریخی و نمادهای تمدنی توسط آنها بوده است و این مسأله بیشتر آنها را در زمره وحوش قرار می‌دهد.

گوهرپور در ادامه اعضای شورای شهر همدان و ریاست این شورا را مورد خطاب قرار داده و گفت: اگر امروز شما اجازه ساخت یک برج را در کنار عمارتی تاریخی ندادید و ایستادگی کردید، تاریخ بر بزرگی و خرد شما قضاوت درست خواهد کرد. امروز نیز بر کردار شما صحه گذاشتند و برای تشکر به اینجا آمدند. ما امروز در کنار شما هستیم زیرا شما از این عمارت دفاع کردید و فردا ممکن است به دلیل حمایت نکردن شما از حفظ بنایی دیگر، در مقابل شما بایستیم.

ما حتی ماکتی از برخی بناها نداریم

در ادامه این نشست، یلدا خاکباز یکی از فعالان مدنی همدان با اشاره به اینکه عمارت نورمهال در بوستان پرواز یکی از فعال‌ترین مراکز فرهنگی همدان است و کودکان همدانی در این فرهنگسرا تمرین نقاشی، خطاطی، شعر و به طور کلی مشق زندگی می‌کنند، گفت: فعالیت‌های این فرهنگسرا همت ما را در راستای حفظ این بنا افزایش می‌دهد زیرا حضور کودکان در آنجا بیان می‌کند که این بنا متعلق به نسل آینده نیز هست و باید حفظ شود.
اشرف منطقی؛ شهروند برگزیده همدانی در ادامه نشست گفت: پایتخت تاریخ و تمدن ایران یعنی همدان، شامل آثار تاریخی، منابع طبیعی، اعم از چشمه‌سارها و رودها و باغات است که تخریب شده‌اند و ما حتی ماکتی از آنها نداریم که به فرزندانمان نشان دهیم. بناهایی مانند خانه نراقی‌ها را داشتیم که سرشار از معماری زیبا بود اما متأسفانه فرو ریخت. باغ بهارستان را داشتیم که بنای داخل آن باغ تبدیل به برج تندیس شد و چشمه‌ای نیز در آن باغ بود. اشرف منطقی اظهار امیدواری می‌کند که روزی برسد که شهری آباد و آزاد و پر از دغدغه فرهنگی داشته باشیم.

   آموزش و پرورش چقدر باید هزینه کند تا کودکان این شهر دارای نوستالژی و احساسات فرهنگی شوند
رضا جمشیدیان آهنگساز همدانی نیز در ادامه نشست با اشاره به تعصب مردم اصفهان به آثار تاریخی خود و مقایسه آنان با مردم همدان، به بیان خاطره‌ای از استاد حسن کسایی پرداخته و گفت: استاد کسایی در یکی از خاطرات خود، از هنرمندی به نام علی‌اکبر خان نوروزی تعریف کرده و می‌گوید: «هر نوجوانی در اصفهان از همان دوران کودکی که چشم باز می‌کند، آثار تاریخی، گچ‌بری‌ها، مقرنس‌ها و ارسی‌ها را می‌بیند و ناخودآگاه از آنها الهام می‌گیرد.» در واقع میراث فرهنگی ما، نه تنها جنبه گردشگری دارد بلکه منبع الهامی برای هنرمندان شهر است.
جمشیدیان ادامه داد: آموزش و پرورش چقدر باید هزینه کند تا کودکان این شهر دارای نوستالژی و احساسات فرهنگی شده و از آنها تأثیر بگیرند و در نتیجه آفرینش به وجود بیاید؟ همه ما افسوس می‌خوریم که چه آثار تاریخی را در همدان از دست داده‌ایم و من هر روز وقتی از کوچه‌های قدیمی شهر عبور می‌کنم با دیدن سازه‌های بی‌اصل و نسبی که به جای عمارت‌های قدیمی ساخته شده‌اند، افسوس می‌خورم که کودکان و نوجوان چیزی برای الهام گرفتن ندارند. اثر تاریخی نورمهال، تنها یک سازه نیست بلکه منبع الهامی برای نسل آینده است.

   تنها نورمهال نیست که در معرض آسیب است
علی‌اصغر طاهری؛ رییس خانه موسیقی همدان که در این نشست حضور داشت نیز علت حضور خود را حمایت از عمارت نورمهال واقع در تپه‌ای با همین نام بیان کرده و گفت: تنها نورمهال نیست که در معرض آسیب است بلکه بناهای دیگری نیز هست که یا از بین رفته‌ و یا در حال از بین رفتن هستند و شورای شهر باید مدافع آنها باشد.
طاهری با اشاره به موقعیت جغرافیایی همدان در گذشته، بیان کرد: ساخت برج‌های متعدد در همدان مسأله ساز بوده و هزینه گزافی را به شهرداری تحمیل خواهد کرد و از بین بردن فضای سبز همدان که نتیجه این ساخت و سازهاست، آسیبی جدی به این شهر وارد خواهد کرد.

مطالبه‌گری باعث پویا شدن شهر شده
رضوان سلماسی؛ رییس کمیسیون فرهنگی شورای شهر همدان نیز با اشاره به مطالبه‌گری مردم گفت: این مطالبه‌گری باعث پویا شدن شهر شده و با ادامه آن ما شاهد شهری سرشار از انرژی خواهیم بود. اما مسأله مهم این است که ما به موقع و به جا پاسخ مطالبات مردم را ندادیم و در نتیجه این مطالبات تبدیل به انتقاد شده است.
رییس کمیسیون فرهنگی شورای شهر همدان ادامه داد: مردم از دید یک زندگی شهروندی به مسائل نگاه می‌کنند و بی‌توجهی ما در این زمینه می‌تواند مشکل‌ساز شود. در رابطه با خانه نورمهال نیز اگر این خانه و خانه‌های تاریخی دیگر، به عنوان سرمایه‌های اجتماعی و تاریخی هستند و قرار است در آینده در توسعه همدان به گردشگری توجه شود، باید به حفظ این بناهای تاریخی توجه کنیم.
سلماسی با اشاره به اینکه عمارت نورمهال، از سطح استانی فراتر رفته و تبدیل به مسأله‌ای ملی شده است بیان کرد: لازم است سایر متولیان شهر نیز وارد عمل شده و از جنبه‌های مختلف اعمال قدرت کنند تا بتوانیم به همراه هم ضمن حفظ حق و حقوق مالک، این بنای تاریخی ارزشمند را نیز حفظ کنیم. رضوان سلماسی در پایان تأکید کرد: هر گونه ساخت و ساز در اطراف نورمهال، در حریم آن خانه است و با چند متر جابه جا شدن، اصل این موضوع که همان آسیب به نورمهال است، تغییر نخواهد کرد.

انتقاد از کم کاری اداره کل میراث
حسین قره‌باغی؛ رییس کمیسیون اقتصاد سرمایه گذاری و گردشگری با انتقاد از کم‌کاری اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: آماری که در سال 92 گرفتیم نشان می‌داد که بیش از 2 هزار خانه تاریخی دارای ارزش از بین رفته و این نگران‌کننده است. متولیان شهر و دستگاه‌های مربوطه مانند میراث فرهنگی، نتوانسته‌اند بودجه لازم را گرفته و این بناها را در جهت حفظ آنها خریداری کنند.

   تعدد مدیریت‌ها مشکل کشور است
علی فتحی؛ یکی دیگر از اعضای شورای شهر همدان با مورد الگو قرار دادن نصرالله امینی‌ها گفت: در سال 58 که آقای خلخالی می‌‌خواست تخت جمشید را تخریب کند، استاندار وقت فارس؛ نصرالله امینی جلوی این تخریب را گرفت و گفت: اگر لازم باشد در مسیر لودرها می‌خوابم! مشکلی که آن زمان نیز وجود داشت، تعدد مدیریت‌ها بود که مرحوم امینی آن را درک کرده بود.
فتحی ادامه داد: متولی میراث فرهنگی این شهر، اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است که کم‌ترین بودجه را دارد و این موضوع به این تخریب‌ها دامن می‌زند.

   باید برای حفظ نورمهال جریان سازی کرد
اکبر کاووسی امید؛ یکی دیگر از اعضای شورا نیز با اشاره به اینکه تفکر اسلامی به دنبال حفظ گنجینه‌های فکری و فرهنگی و اجتماعی ما است بیان کرد: ما باید یک جریان‌سازی انجام داده و پروژه نورمهال را به عنوان مکانی که بهترین آب و هوا را دارد به گردشگران معرفی کنیم تا به مرکزی تبدیل شود که گردشگر به آن مراجعه کرده و برای همدان درآمدزایی کند.

صدایی که از این فعالان مدنی برای بحث نورمهال بلند شد، مختص همدان نبود
حمید بادامی نجات؛ نایب رییس شورا با اشاره به اینکه شورای پنجم جزو شوراهایی است که بیشترین ارتباط را با تشکل‌های غیر دولتی داشته است، گفت: صدایی که از این فعالان مدنی برای بحث نورمهال بلند شد، مختص همدان نبود و در کل کشور شنیده شد به طوری که برای خبرنگاران کشوری نیز اهمیت پیدا کرد.
بادامی نجات خطاب به اهالی رسانه و اعضای تشکل‌های مدنی بیان مکرد: صدای شما بلندتر از صدای ما است و شما قادر به عنوان کردن مسائلی هستید که ما نمی‌توانیم. پس به این مطالبه‌گری ادامه دهید.
حسین زندی در پایان، با اشاره به اینکه بحث مدیریت یکپارچه در شهر ما ضعیف است گفت: این ضعف باعث شده که مسائلی مانند نورمهال که به وجود می‌آید را مانند توپ فوتبال به یکدیگر پاس می‌دهند!
زندی اضافه کرد: کم‌کاری یک نهاد، نباید باعث شود که این منطقه را وجه المصالحه قرار داده و نابود کنیم. ما به عنوان فعالان مدنی، فرض کرده‌ایم نهادی به نام میراث‌فرهنگی وجود ندارد و تنها به وظیفه خود عمل می‌کنیم. دوستان رسانه‌ای در تهران بارها به من گفته‌اند که تنها استانی که فعالان فرهنگی آن مهاجرت کرده‌اند اما بازهم دغدغه شهر خود را داشته و پیگیر مسائل آن هستند، همدان است و این سرمایه اجتماعی برای ما ظرفیت بزرگی است که باید به درستی از آن استفاده کنیم.